سابقه ترجمه در ایران به روزگار هخامنشیان میرسد (559-321 ق.م.). وسعت این امپراتوری و ارتباطات گسترده آن با سرزمینهای بیگانه ترجمه را امری الزامآور ساخته بود. کتیبههای هخامنشیان معمولاً به سه زبان پهلوی، اکدی، و عیلامی نوشته میشد.
در زمان ساسانیان، در مراکز علمی آن عصر مانند سلوکیه، تیسفون، و گندیشاپور آثار فراوانی از زبانهای سانسکریت، یونانی، لاتینی، و سریانی به پهلوی ترجمه میشد. نخستین ترجمه ایران را متعلق به عصر خسرو اول انوشیروان ساسانی میدانند. از معروفترین آثاری که در این دوره ترجمه شد باید به ترجمه پنچه تنتره یا کلیله و دمنه از سانسکریت به پهلوی اشاره کرد. در آغاز تمدن اسلامی ترجمههای متعددی از کتب فلسفی و علمی یونانی به پهلوی موجود بود.
در دوره اسلامی، کار ترجمه در زبان فارسی با ترجمه قرآن مجید آغاز شد و، پس از آن، ترجمه کتابهای دینی و تفاسیر و همچنین آثار تاریخی ایران باستان از عربی به فارسی دنبال شد. از ترجمههای متقدم قرآن و تفاسیر باید به ترجمه قرآن قدس و ترجمه تفسیر طبری اشاره کرد. بعضی از مشهورترین مترجمان ایرانی در سه قرن اول هجری عبارتند از: جورجیسبن بختیشوع، ربنالطبری (اوایل قرن سوم)، ابن مقفّع (142 ق.)، و حنینبن اسحاق (298ق.) و پسرش.
رجمه از عربی به فارسی در دورههای بعد نیز ادامه یافت و، پس از تسلط حکومتهای ترک بر ایران، ترجمه از زبان ترکی به فارسی نیز معمول گردید.
گسترش روابط ایران با کشورهای اروپایی در عصر صفوی موجب رواج ترجمه از زبانهای اروپایی شد. در همان زمان، در عهد حکومت اکبر شاه و جانشینانش در هند، بسیاری از شاهکارهای ادبیات هند به فارسی برگردانده شد. ولی نهضت ترجمه به مفهوم امروزی آن از اواسط دوره قاجار با ورود هیأتهای نظامی و علمی خارجی، بهخصوص فرانسوی، به ایران آغاز شد؛ تا آنجا که عباس میرزا چاپخانهای در تبریز ساخت و به ترجمه آثار برگزیده عربی همت گماشت. با تأسیس دارالفنون در دوره ناصرالدین شاه نهضت ترجمه به بالاترین درجه رشد و تکامل خود تا آن زمان رسید. دارالطباعه و دارالترجمه همایونی به طبع و نشر ترجمه داستانهای سرگرمکننده اروپایی میپرداخت که مترجمان دارالفنون ضمن برگرداندن آنها به فارسی، اشعار و کلمات قصار را نیز در ضمن، ترجمه میآوردند.
از مترجمان برجسته این عصر میتوان به اعتمادالسلطنه، محمد طاهر میرزا، میرزا حبیب اصفهانی، و فتحعلی آخوندزاده اشاره کرد.
با استقرار حکومت مشروطه و دگرگونی در نظام آموزشی کشور و افزایش سواد عمومی، و همزمان با ترویج روزنامهخوانی، مترجمان همهپسند و پاورقینویسان عرصه گستردهای یافتند و ترجمه متون عاشقانه و پلیسی رونق فراوان یافت. با آغاز سلطنت محمدرضا پهلوی و همزمان با تشکیل احزاب مختلف سیاسی و گرایش مردم به مسائل سیاسی – اجتماعی، مترجمان به ترجمه متون سیاسی روی آوردند که بخش عمده این ترجمهها از زبانهای روسی، فرانسوی، و انگلیسی صورت میگرفت. در دهههای 1330 و 1340، به دنبال آشنایی مترجمان با سبکهای گوناگون، آثار ارزشمند و ماندگاری ارائه شد.