ضروریات یک مترجم حرفه ای
اولین لازمه یک مترجم حرفهای، داشتن دانش کامل از زبانهای مبدأ و مقصد میباشد. بنابراین، نمیتوان فردی را که بطور کامل با دو زبان مبدأ و مقصد آشنا نباشد یا به اندازه گویشوران هر دو زبان به واژگان تسلط نداشته باشد یک مترجم توانا معرفی کرد، هر چند چنین فردی واجد تحصیلات دانشگاهی باشد.
دومین لازمه یک مترجم موفق، آشنایی کامل با فرهنگ مبدأ و مقصد است. زبان پدیدهای زنده و پویاست و نمیتواند جدا از فرهنگی باشد که در آن تکلم یا نوشته میشود. زبان نه تنها برای نامیدن اسامی اشیا و انواع گوناگون فعالیتها، بلکه ایجاد ارتباط در احساسات، دیدگاهها، عقاید و چیزهای دیگر به کار گرفته میشود. از اینرو، برای آشنایی کامل با یک زبان، فرد باید با فرهنگی که زبان در آن استفاده میشود آشنا باشد. به عبارت دیگر، باید با گویشوران آن زبان و رسوم، رفتارها، عقاید و کلیه چیزهایی که فرهنگ را تشکیل میدهد آشنا باشد.
سوم اینکه مترجم باید پا به پای رشد و تغییرات در زبان پیش برود و در زمینه ظرایف زبانی و نو واژگان بهروز باشد. این بدین دلیل است که زبانها دائما در حال تحول هستند و هر سال معانی واژهها تغییر میکند، به طوری که یک عبارت توهینآمیز ممکن است تحسینآمیز شود و یا یک واژه خنثی میتواند سرشار از بار معنایی گردد. به عنوان مثال، حدود سه دهه پیش واژه انگلیسی “Gay” صرفا به معنی شاد و بشاش بود، ولی در دنیای امروز برای تعریف و شناسایی گروه خاصی از اجتماع به کار میرود. همین طور، مدتها پیش مردم دنیا در مورد “دلار قدرتمند” صحبت میکردند، در حالی که اکنون با مسافرت به خارج میتوان فهمید که لزوما دلار پول رایج و مورد ترجیح افراد نیست.
چهارم اینکه باید بین زبانهایی که فرد از آنها و یا به آنها ترجمه میکند تفاوت وجود داشته باشد. به طور کلی، فرد از یک زبان دیگر به زبان مادری خود ترجمه میکند، به این دلیل که به زبان مادری آشناست و این در حالی است که حتی سالها مطالعه و تجربه لزوماً فرد را قادر به آشنایی کامل با یک زبان اکتسابی نمیسازد. استثناهای این قانون معمولاً افرادی هستند که در بیش از یک فرهنگ زندگی کردهاند و بهطور معمول به بیش از یک زبان صحبت کردهاند. چنین افرادی ممکن است قادر به ترجمه دوسویه باشند. همچنین عدهای محدود از افراد مستعد و بانبوغ با برخورداری از موهبت تبحر در یک زبان دیگر میتوانند دوسویه ترجمه کنند که البته تعداد آنها بسیار محدود میباشد. با ذکر این موارد باید این حقیقت را پذیرفت که در حالیکه توانایی یک مترجم ماهر در نوشتن و تکلم زبان مقصد (زبان مادری) ممکن است بدون نقص بنظر برسد، فرد مذکور نمیتواند لزوما قادر به نوشتن یا تکلم عالی در زبان مبدا یعنی زبانی که از آن ترجمه میکند باشد. بنابراین ذکر این نکته ضروری است که ممکن است یک شخص کاملا قادر به نوشتن و خواندن در سطح عالی در زبانی که از آن ترجمه میکند نباشد، در حالی که از یک مترجم خوب این انتظار میرود که یک نویسنده و گویشور خوب در زبان مادری خود باشد.
پنجم اینکه یک مترجم حرفهای باید قادر به ترجمه در بیش از یک رشته علمی باشد. در بسیاری از موارد، از بیشتر مترجمین حرفهای خواسته میشود تا در رشتههای متعددی ترجمه کنند و بنابراین برای یک مترجم حرفهای غیرمعمول نیست که در طول سال متون بسیاری از رشتههای علمی را در زمینههایی از قبیل موضوعات سیاسی، اقتصادی، حقوق، پزشکی، ارتباطات و غیره برگردان نماید. پر واضح است که در چنین شرایطی یافتن مترجمی که اقتصاددان، وکیل، پزشک و مهندس و یا به عبارتی مجموع همه اینها باشد بسیار مشکل بلکه محال خواهد بود.
یک مترجم حرفهای باید قادر به کسب دانش کافی و فراگیری گنجینه لغات مرتبط با آن باشد تا بتواند به انجام ترجمه های کاملا دقیق و صحیح در زمینه های گوناگون تخصصی و فنی بپردازد.
با این حال، شخص مترجم باید یک حس کنجکاوی ذاتی نسبت به بسیاری از زمینههای مختلف دانش بشری و نیز علاقه به افزایش گنجینه واژگان خود در انواع مختلف رشتههای مرتبط و غیر مرتبط داشته باشد.
ششم، بسته به روش موردنظر یعنی نوشتن، تکلم یا املا، مترجم برجسته باید بداهت و توانایی نوشتن و تکلم را داشته باشد. به سخن دیگر، توانایی بیان شفاهی و نوشتاری را واجد باشد و مانند یک گزارشگر بتواند نظرات را در زمان مناسب و به زبانی قابل فهم انتقال دهد. در واقع، ترجمه گونهای از نوشتن و صحبت کردن است و مترجم به تعبیری یک نویسنده و سخنران به شمار میرود.
هفتم، یک مترجم حرفهای باید در خود عادت انجام ترجمه با سرعت خوب را پرورش دهد. برای این کار دو دلیل وجود دارد: اول اینکه بیشتر مشتریان برای محول کردن یک کار ترجمه تا آخرین دقیقه صبر کنند و در نتیجه با معمولترین سوال در این حرفه به مترجم یا مرکز ترجمه روی میآورند که “چقدر سریع این کار برای من آماده میشود؟” یک مترجم حرفهای باید آماده باشد که یک چنین کار طولانی را در یک بازه زمانی کوتاه بپذیرد، زیرا در غیر اینصورت از چنین مشتری خاص و یا بسیاری از مشتریان دیگر کاری دریافت نخواهد کرد. دوم اینکه دستمزد ترجمه به صورت کلمهای پرداخت میشود و هرچه شخص در یک ساعت کلمات بیشتری ترجمه کند درآمد بیشتری خواهد داشت. از این رو، مترجمین با ظرفیت انجام کار بالاتر و سریعتر در این میان موفقتر خواهند بود.
هشتم، یک مترجم باید مهارتهای پژوهشی را در خود رشد دهد و قادر به دسترسی به آن دسته از منابع مرجع باشد که برای انجام ترجمه با کیفیت بالا ضروری هستند. بدون چنین منابعی امید نمیرود که حتی بهترین مترجمین بتوانند به شمار زیادی از موضوعات رشتههای مرتبط بپردازند. مترجمین متعهد آنهایی هستند که همیشه در جستجوی منابع مرجع جدید هستند و در طول زمان یک بانک اطلاعاتی مورد استفاده در کار خود ایجاد میکنند.
نهم، در دنیای کنونی مترجم نمیتواند با سختافزار، نرمافزار، فاکس، مودم، شبکه بینالمللی اطلاعات یا اینترنت و آخرین پیشرفتهای رسانهای در این زمینه بیگانه باشد، زیرا امروزه ترجمه کاملا به ابزارهای الکترونیکی وابسته شده است و دوره دستنویسی، ماشین تحریر و دیگر وسایل ارتباطی “ماقبل تاریخ” گذشته است. به عبارت دیگر، هرچقدر شخص بیشتر درگیر ترجمه شود، بیشتر درگیر آخرین پیشرفتهای فناوری میگردد.
دهم، مترجمی که آرزو دارد بر یک اساس نسبتا با ثبات و منظم به کار ترجمه بپردازد باید با دقت این حقیقت را در نظر بگیرد که در حالی که برخی از زبانهای خاص دنیا دارای بالاترین تقاضا هستند برخی دیگر از زبانها چنین شرایطی را ندارند. برای مثال، در شهرهایی چون واشنگتن و لسآنجلس تقاضای بالایی برای زبانهای ژاپنی، آلمانی، اسپانیایی، چینی، فرانسوی، عربی، روسی و ایتالیایی وجود دارد اما تقریبا تقاضا برای زبان های فارسی، بلغاری، چک و آفریقایی زیاد نیست. از آنجایی که زبان فارسی به عنوان زبان مادری و مسلط اکثر مترجمین کشور ما در میان گروه دوم جای میگیرد توصیه میشود که مترجمین و ترجمهآموزان حتیالامکان تبحر زبانی در یکی از زبانهای گروه اول کسب نمایند. همینطور، این نکته را بطور جدی در نظر بگیرند که آیا زبان خاص آنها تقاضای کافی جهت سرمایهگذاری عظیم و صرف زمان و تلاش را دارد. به عبارت دیگر، شخص مترجم باید همواره شرایط را سنجیده و مشاهده نماید که زبان خاص او چه توانایی بالقوهای در یک ناحیه جغرافیایی مورد نظر دارد.
در واقع، ده نکته اشاره شده تحت عنوان ضروریات حرفهای مترجم مهمترین معیارهای پیشبرد حرفه ترجمه به شمار میروند. البته واضح است که ملاحظات و نظریات دیگری هم ممکن است وجود داشته باشند که به اندازه موارد فوق مهم نیستند. نکتهای که نباید فراموش کرد این است که چنانچه مترجم یا ترجمهآموز از عهده ده معیار اشاره شده برآید باید همواره در جهت رعایت دقیق و کامل آنها بکوشد و از آن موارد در ترجمه عملی متون مختلف و نیز مقاصد حرفهای شخصی خود به نحو احسن استفاده نماید.
